معرفي مختصر كتاب
در اين كتاب فعاليت‌هاي سياسي دكتر تقي اراني در دو مقطع تاريخي بررسي شده است. بخش اول به تاريخچه‌ي "فرقه‌ي جمهوري انقلابي ايران" اختصاص دارد. اين فرقه در سال 1304 توسط گروهي از دانشجويان ايراني در برلين آلمان تاسيس شد و اراني از موسسان و فعالان آن بود. فعاليت‌هاي اين فرقه تا سال 1316 ادامه داشت. به نظر نويسنده گزارش سياسي اراني و فرقه‌ي جمهوري انقلابي در اين مقطع زماني به اشتباه كمونيستي دانسته شده است، در حالي كه صبغه‌اي ملي‌گرايانه و جمهوري‌خواهانه و ضد استبدادي داشته است. يكي از مهم‌ترين فعاليت‌هاي فرقه‌ي جمهوري انقلابي ايران، انتشار جزوه‌اي به نام "بيان حق" در سال 1306 در اعتراض به شرايط سياسي ـ اجتماعي ايران، نابساماني وضع مردم، سياست استعماري انگلستان، به سلطنت رسيدن رضاشاه بود. متن كامل اين جزوه‌ي كم‌ياب نيز در پايان كتاب آمده است. بخش دوم، به فعاليت‌هاي سياسي دكتر اراني پس از بازگشت به ايران در سال 1307 اختصاص دارد. نويسنده معتقد است فعاليت‌هاي تقي اراني در جنبش سياسي دوره‌ي 1309 تا 1320 كه به نادرست فعاليت گروه پنجاه و سه نفره خوانده مي‌شوند، فعاليت‌هاي كمونيستي و در ارتباط با كمينترن نبوده است، بلكه او نگرش ماركسيستي مستقل آميخته به ميهن‌پرستي داشته است. در اين بخش انديشه‌ها و عملكرد تقي اراني نقد و بررسي شده است. شيوه‌ي تنظيم مطالب به گونه‌اي است كه ابتدا چند نمونه از نوشته‌هايي كه به نظر مولف موجب تحريف وقايع تاريخي شده، نقل قول‌ مي‌شود، سپس با استناد به دلايل و اسناد، ابعاد انديشه و مبارزات مستقل ماركسيستي اراني نشان داده مي‌شود. در پايان كتاب اسامي و مشخصات كامل 53 نفر، تصوير چند سند، يادداشت‌ها و توضيحات مفصل نويسنده و نمايه اسامي آمده است.